Behmaniler

Behmenîler


Hindistan’ın Dekken bölgesinde kurulan Müslüman-Türk Hanedanlığı.
Tuğluk-Türk sultanlarından Muhammed bin Tuğluk zamanında çıkan iç
karışıklıklarda, Alaeddin Hasan Behmen Şah, Dekken bölgesinde
bağımsızlığını ilan etti ve Gülberge şehrini payitaht (başkent) yaptı.
Elinde bulunan toprakları; Gülberge, Devletabad, Elliçpur ve Birdar
olmak üzere dört vilayete böldü. Bağımsızlığını ilan etmesine yardımcı
olan beyleri, bu vilayetlere vali tayin etti.

Alaeddin Hasan’ın saltanatı, kurduğu düzeni kabul ettirmek için
özellikle Hindulara karşı yapmak mecburiyetinde kaldığı seferlerle
geçti. Devleti, Mısır’daki halife tarafından tanındı. 1358 senesinde,
Gucerat’a karşı yaptığı seferde hastalanıp vefat etti. Yerine oğlu
Muhammed geçti. Muhammed Şahın ilk işi, devlet ve ordu teşkilatını
kurmak oldu.

Muhammed Şahın bastırdığı para, Hindu devletininkinden daha halis idi.
Hindu Varangel ve Viceyanagar racaları, Behmeni topraklarında bulunan
Hindu sarraflarla anlaşarak ele geçirdikleri paraları eritip,
kendilerininkine çevirdiler. Bastırdığı paraların üzerindeki Kelime-i
şehadetin yerine put konmasına kızan Muhammed Şah, Viceyanagar ve
Varangel racalarının topraklarına sefer düzenledi ve bu işe vasıta olan
Hindu sarrafları idam ettirdi. Viceyanagar racasının ordusu dağıtıldı.

Sultan Muhammed’in 1377’de vefatından sonra yerine geçen oğlu Mücahid
de, saltanatını Hindularla mücadeleyle geçirdi. Yerine geçen amcası
Davud Şahın kısa süren saltanatından sonra, tahta Alaeddin Hasan'ın
torunu İkinci Muhammed Şah geçti. Dekken'de İslamiyet, bunun zamanında
yerleşti. Sulh ve sükun içinde geçen İkinci Muhammed döneminden sonra
tahta çıkan Gıyaseddin ve Şemseddin şahların kısa süren devirleri,
karışıklık içinde geçti. Sultan Taceddin Firuz’un hakimiyeti ele
geçirmesi ile birlik sağlandı (1397). Viceyanagar ve Kerla racaları ile
başarılı savaşlar yapıldı (1398). Yapılan antlaşma neticesinde
Hindular, uzun zaman Behmenilere saldıramadılar. Ancak Gücerat ve Malva
sultanlıklarının Behmenilere karşı düşmanca tavırlarından cesaret
alarak, Behmeni topraklarına girdiler. Sultan Firuz Telingana,
Hindularına karşı düzenlediği başarısız seferin akabinde hastalandı ve
kardeşi Ahmed Şah sultan oldu (1422). Ahmed Şah, Telingana Devletini
tamamen ortadan kaldırdı (1424). Gücerat ve Malva sultanlarına karşı
başarılı seferler yaptı. Ölünce yerine Sultan Alaeddin İkinci Ahmed
geçti (1436). Bundan sonra Behmeniler Devleti, iç karışıklıklar ve
mücadelelere sahne oldu. Hümayun Şah ve Nizam Şah devirlerinde de bu
karışıklıklar devam etti.

1461’de çocuk yaşta bulunan Muhammed Şahın tahta geçmesinden sonra,
Melik Şah, Türk ve Mahmud Kavan gibi güçlü emirler, idareyi ele
geçirdiler. Bu güçlü komutanlar sayesinde, komşu devletlerin
saldırıları durdurulup, ticaret ve hac gemilerine musallat olan
korsanlara karşı başarılı seferler düzenlendi. Dekken’in batı
kıyılarındaki Vişalgarh Kalesi ve Goa Limanı ele geçirildi (1471).
Bilgaum ve Bankapur racaları yenildi (1472). Bilgaum ve Telingana
bölgesi ele geçirilip, Behmeni Devleti, en geniş sınırlarına
ulaştırıldı (1478). Bu devrede, Osmanlı Sultanı Fatih Sultan Mehmed
Hanla elçi mübadelelerinde bulunuldu. En güçlü devrini yaşayan devletin
toprakları, kuzeyde Berar’dan güneyde Viceyanagar’a, doğuda Bengal
Körfezinden batıda Umman Denizine kadar uzanıyordu. Devlet
topraklarının büyümesi ile vilayet sayısının artması icab ettiği
görüşünde olan vezir Mahmud Kavan, vilayet sayısını dörtten sekize
çıkardı. Bundan rahatsız olan valiler, bir komplo neticesi vezirin
idamını sağladılar. Sultan Muhammed de ölüp, çocuk yaştaki oğlu Mahmud
başa geçince, dört eyalet valisinin herbiri, bağımsızlıklarını ilan
ettiler. Merkezde Behmeni Hanedanı, kukla olarak devam etti ise de,
idareyi ele geçiren Kasım Bey Beridü’l-Memalik ismindeki Türk Beyi
1527’de Beridşahlar Devletini kurdu.

Behmenli Devletinde sultanın muhafızlarına Hassa-Heyl denilirdi.
Başlarında Tavaci ve Yasavul’lar vardı. Tavacilere saray teşkilatçılığı
yaptıklarından dolayı, Bavdar da denilmekteydi. Devlet teşkilatının ana
hatları, Delhi Sultanlığınınki gibiydi. Padişahlık alameti olarak altın
para basmak ve günde beş kere nevbet çaldırmak gibi gelenekleri, ilk
defa, Sultan Birinci Muhammed başlattı.

Behmenli sultanları ve vezirleri, ülke topraklarının çeşitli
yerlerinde; camiler, medreseler, hamamlar, hanlar ve kervansaraylar
yaptırdılar. Gülberge’de bulunan Büyük Camiyi, Sultan Birinci Muhammed
yaptırdı.